ديزج هارايي
آذربايجان وديزج علي قلي بيگ
یاییلیب : چهارشنبه 30 آذر 1390 | یازار : taymaz | بؤلوم : بيلگي | 2 باخيش لار

وقتى پسروى فزاينده و هر روزه آب سرخ درياچه اورميه را مى بينى اين جمله برخى مسئولان و جملاتى شبيه به اين برايت جنبه شوخى پيدا مى كند:” دولت مصمم به رفع بحران درياچه اورميه است”.

خراسان:كارشناسان وضعيت درياچه اورميه را در سال 90 بحرانى ارزيابى كرده اند و احتمال خطر بروز سونامى نمك را پيش بينى مى كنند و اين درحالى است كه درياچه اورميه همچنان گرفتار جلسات غير تخصصى است و در خوش بينانه ترين حالت 65 درصد آن به كوير نمك تبديل شده است.

وضعيت درياچه اورميه در حالى بحرانى تر مى شود كه در مورد ابعاد اين بحران زيست محيطى توسط نخبگان، دانشگاهيان و علما هشدارهاى زيادى داده شده است. ولى باوجود همه اين تاكيدها و نگرانى ها بسيارى از سازمان هايى كه مسئوليت رسيدگى به وضعيت اين درياچه را دارند دچار روزمرگى شده اند و با تشكيل جلسات و همايش هاى بى نتيجه وقت را هدر مى دهند.

سازمان هاى متعددى طى سال هاى گذشته قول اقدامات سريع از جمله آب رسانى ،اصلاح الگوى كشت، بارور سازى ابرها و ….را داده اند اما بررسى شرايط نشان مى دهد كه برخى از اين اقدامات حتى شروع هم نشده است!

خشك شدن اين درياچه بر روى زندگى روز مره ساكنان مناطق غربى كشور تاثير مستقيم دارد و در صورت ادامه يافتن شرايط فعلى بدون شك شاهد سونامى نمك، خشك شدن مناطق كشاورزي، شيوع بيمارى هاى مختلف در اين منطقه خواهيم بود.

 

وضعيت درياچه در حال حاضر

به گفته كارشناسان خشكى درياچه اورميه تا پايان شهريور ماه امسال به 65 درصد رسيد. اين درياچه در قسمت هاى جنوبى تا 10 كيلومتر پسروى كرده است ولى در شمال درياچه پسروى كمترى نسبت به جنوب آن وجود دارد.

 

با ادامه روند كنونى پسروى درياچه اورميه سطح خشكى اين درياچه در پاييز امسال به 60 درصد رسيد كه 3 هزار و 420 كيلومتر مربع از مساحت درياچه اورميه را شامل مى شود .

 

با ادامه روند تبخير آب تا پايان پاييز تراز درياچه اورميه به هزار و 271 سانتى متر خواهد رسيد كه پايين ترين حد خود در صد سال گذشته است .

 

خشك شدن درياچه اورميه پيامدهاى ناگوارى خواهد داشت ، از بين رفتن پلاژ ها و مجتمع هاى گردشگرى و كاهش گردشگرى در حوضه درياچه ،كاهش سطح آب هاى زير زمينى به سبب نبود بارندگى هاى مناسب و تغذيه نشدن سفره هاى زير زمينى در سال هاى اخير و به خطر افتادن فعاليت هاى كشاورزى در اطراف اين حوضه آبى از جمله آن هاست.

 

انتقال ذرات حاصل از خشك شدن درياچه اورميه ضمن تاثير گذارى بر حاصلخيزى زمين هاى كشاورزى بر دستگاه تنفسى مردم نيز آثار منفى خواهد گذاشت.

 

كارشناسان پيش بينى مى كنند با خشك شدن درياچه اورميه تا چندسال آينده ميلياردها تن نمك برجاى بماند.

 

مخالفت با 2 فوريت طرح

مرداد ماه گذشته طرح 2 فوريتى انتقال آب به درياچه اورميه براى محافظت از آن بالاخره پس از هفته‌ها انتظار در دستور كار جلسه علني‌ مجلس قرار گرفت و اگر چه طراحان هشدار مي‌دادند كه در صورت بى توجهى به وضعيت وخيم درياچه اورميه، اين درياچه تا 2 سال ديگر خشك مي‌شود و بيم باران هاى نمكى مي‌رود اما نمايندگان به 2 فوريت اين طرح راى ندادند.

 

براى دانستن دليل مخالفت برخى نمايندگان با 2 فوريت اين طرح سعى مى كنم با چند تن از مخالفان صحبت كنم ولى اغلب آن ها حاضر به مصاحبه نيستند. فقط يكى از نمايندگان اردبيل كه نمى خواهد نامش ذكر شود مى گويد: نمايندگان مجلس به طرح 2 فوريت انتقال آب مخالفت كردند نه با كار كار‌شناسى.

 

از وى مى خواهم بيشتر توضيح دهد: مسلم است كه اين معضل بايد رفع و راهكارهاى اجرايى و كار‌شناسانه توسط سازمان آب منطقه‌اى و وزارت نيرو ارائه شود و به صورت عادلانه اجرا شود مثلا نمي‌شود آب را حوضه به حوضه انتقال داد، چون هم غير اقتصادى است و هم غير كار‌شناسانه. مثلا پمپاژ آب براى شرب از حوضه‌اى به حوضه ديگر هم به صرفه نخواهد بود. به طور مثال انتقال آب از خزر يا ارس غير كار‌شناسى است.

 

اگر بخواهند آب ارس را انتقال دهند، تكليف زمين‌هاى كشاورزى منطقه دشت مغان چه مي‌شود؟ بنابراين براى نجات درياچه اورميه بايد به دنبال طرح ‌هاى كار‌شناسى صحيح بود.

 

وى در نهايت يك پيشنهاد جالب نيز ارائه مى دهد: درياچه اورميه بايد كوچك شود و اراضى باقى مانده به زمين كشاورزى و جنگل تبديل شود.ولى در باره اين پيشنهادش ترجيح مى دهم هيچ سئوالى نپرسم.

 

به سراغ پيشنهاد دهنده طرح 2 فوريتى نجات درياچه اورميه مى روم شايد او بتواند در باره مخالفت برخى نمايندگان با 2 فوريت طرح اش توضيح دهد.

 

“نادر قاضى پور” نماينده مردم اورميه در مجلس شوراى اسلامى در اين مورد مى گويد: در شانزدهم فروردين ماه سال جارى در نطق ميان دستورم در اين باره هشدار دادم. پنجم مرداد ماه نيز اين كار را تكرار كردم و گفتم كه فاجعه اى در راه است ولى گوش كسى بدهكار نبود تا آن كه يك طرح دو فوريتى با 62 امضا تهيه و آن را تقديم كردم كه در 25 مرداد ماه سال جارى در صحن علنى قرائت شد ولى راى نياورد.

 

وى در بيان دليل راى نياوردن 2 فوريت اين طرح مى گويد: نگاه مخالفان يك نگاه ملى نيست. آن ها كاملا منطقه اى به اين فاجعه نگاه مى كنند و معتقدند در شهرها و استان هاى آن ها هم مشكلات زيادى وجود دارد و اين هم يكى مثل آن ها. متاسفانه نمى توان اين نگاه بخشى را به نگاه ملى تبديل كرد. پس از آن اعتراض ها در آذربايجان غربى شروع شد كه ما از مردم خواستيم اجازه دهند كار از مجارى قانونى پى گيرى شود.

 

نماينده اورميه اضافه مى كند: به ناچار طرح يك فوريتى ديگرى آماده كرده ام با 162 امضا كه اميدوارم راى بياورد ولى نگرانم تا مطرح شدن آن در صحن علنى دير شده باشد.

 

حال آيا مجلس يا دولت طرح يا لايحه ديگرى براى نجات درياچه ندارند؟ “قاضى پور مى گويد: رئيس مجلس ترتيب جلسه اى را داد با حضور معاون اول رئيس سازمان محيط زيست وزير نيرو و چند تن از مسئولان ديگر ولى در آن جلسه راه كارهايى مطرح شد كه عملى نيست. از جمله آوردن آب از پيرانشهر كه حداقل 850 ميليارد تومان اعتبار مى خواهد و 6 سال زمان. تازه آورده آب آن هم فقط 650 ميليون متر مكعب است.

 

از او مى پرسم پس چه طرحى را پيشنهاد مى دهيد؟ “قاضى پور” مى گويد: انتقال آب از درياچه سد ارس به درياچه اورميه عملى است. اين مسير 117 كيلومتر است و همه تونل انتقال آب از روى زمين مى گذرد. در طول مسير به 5 بار پمپ شدن نياز دارد و ظرف مدت يك سال و نيم قابل اجراست. با اجراى اين طرح يك ميليارد و 70 ميليون متر مكعب آب به درياچه اورميه مى رسد. مشروط بر اين كه دولت واقعا بخواهد.

 

پس بارندگى ها چه؟

در مواردى از اين قبيل وقتى اميد مردم از مديريت مديران به نا اميدى تبديل مى شود نگاه ها به آسمان معطوف مى شود. ولى آيا بارندگى هاى اخير باعث بهبود وضعيت اين درياچه نشد؟

 

هرچند در هفته هاى اخير و پس از بارندگى هاى پياپى در اقصى نقاط كشور رئيس سازمان محيط زيست از توقف روند خشك شدن درياچه اورميه خبر داد اما برخى مسئولان و كارشناسان بر اين باورند بحران اين درياچه هنوز رفع نشده و بارندگى ها نبايد باعث غفلت مسئولان شود. آن ها هشدار داده اند كه بارندگى ها نبايد موجب شود مسئولان گمان كنند درياچه اورميه نجات پيدا كرده است چون مشكل اصلى درياچه اورميه، بارندگى نيست، بلكه تبخير آب و نرسيدن آب از حوضه آبريز است.

 

وقتى از “محمد درويش” كارشناس ارشد موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع كشور نيز در اين باره مى پرسم در پاسخ مى گويد: بر خلاف اعلام مسئولاناوضاع اصلا بهتر نشده بلكه حتى در اين مقطع سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته شوره زارها 1000 كيلومتر مربع افزايش يافته است.

 

مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربى نيزدر اين باره مى گويد: آمار ارائه شده مبنى بر افزايش 20 سانتى مترى سطح آب درياچه اورميه بر اثر بارش هاى اخير غير واقعى است، بر اساس بررسى هاى انجام شده، ارتفاع آب درياچه تنها 4 سانتى متر افزايش داشته است.

 

“عباس نژاد” اضافه مى كند: افزايش آب در شروع فصل آب گيرى درياچه اورميه كه از مهرماه تا خردادماه ادامه دارد موضوعى طبيعى است كه هر سال شاهد آن هستيم.

 

تصميم ها و اقدامات دولت

در چنين شرايطى مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربى مى گويد: دولت و مسئولان استان مصمم به رفع بحران درياچه اورميه هستند و براى اين منظور اعتباراتى تصويب شده و طرح هايى نيز در دست اقدام است.

 

“حسن عباس نژاد” با اشاره به راهكارها و طرح هاى موجود براى رفع بحران كم آبى درياچه اورميه مى گويد: 3 استان آذربايجان غربي، آذربايجان شرقى و كردستان متعهد به تامين آب به ميزان 1/3 ميليارد مترمكعب از سال 1390 شده اند. وى توضيح مى دهد: آبگيرى سدها به صورت برنامه ريزى شده به اندازه مصرف سالانه، تخصيص حق آبه از طرف سازمان آب و هدايت آب هاى مذكور به درياچه اورميه، اجراى طرح هاى تبديل آبيارى سنتى به سيستم آبيارى جديد، طرح انتقال آب از رودخانه هاى استان هاى همجوار و بارور كردن ابرها از برنامه ها و طرح هاى در دست مطالعه و اجراست.

 

“عباس نژاد” مى گويد: اصلاح سيستم آبيارى در بخش كشاورزى و جلوگيرى از مصرف بيشتر آب سفره هاى زيرزمينى اطراف درياچه توسط بخش كشاورزى از برنامه هاى جهاد كشاورزى در اين راستاست.

 

وى تاكيد مى كند: همكارى همه بخش ها و نهادهاى مسئول و مسئولان استان هاى حوضه آبريز درياچه اورميه براى رفع مشكل كم آبى ضرورى است. ولى با وجود اراده جمعى براى رفع بحران كم آبى در درياچه اورميه، مشكلات در محيط آبى درياچه اورميه همچنان باقى است.

 

تاكيد آخر مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربى در مورد همكارى همه بخش ها را به خاطر داشته باشيد تا كمى جلوترببينيم اين همكارى در چه حد است.

 

مديرعامل شركت مديريت منابع آب ايران نيزاز طرح راهكارها و سناريوهاى مختلف در دولت براى رفع مشكل درياچه اورميه خبر مى دهد و به جام جم آنلاين مى گويد: تاكنون روش‌هاى تغيير الگوى مصرف و شيوه آبياري، بارورى ابرها، تامين آب از ساير حوضه‌ها و مديريت مصرف بخش كشاورزى مطرح و بررسى شده است.

 

“محمد حاج‌رسولي‌ها” از تشكيل كارگروه ويژه رفع مشكل درياچه اورميه در دولت خبر مى دهد و اضافه مى كند: مجرى پيش‌بيني‌ها و برنامه‌ريزي‌ها در زمينه رفع مشكل خشكى درياچه اورميه وزارت نيرو است و كار گروه آن راهكارهاى متفاوتى براى رفع مشكل درياچه اورميه انديشيده است.

 

وى يكى از اين راهكارها را تامين آب از ساير حوضه‌ها اعلام مى كند و مى گويد: يكى ديگر از روش‌هاى بررسى شده در كارگروه دولت بارورى ابرهاست كه تلاش مي‌شود از طريق اين روش بتوان به نتايجى دست يافت.

 

معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا نيز به تازگى از توقف حدود 30 طرح مطالعاتى در حوضه درياچه اورميه به منظور كمك به رفع مشكل خشكى اين درياچه خبر داد و گفت: طرح انتقال آب از ساير حوضه ها در دست مطالعه است.

 

“محمدرضا عطارزاده” در گفت وگو با مهر از توقف طرح هاى مطالعاتى حوضه درياچه اورميه براى رفع مشكل خشكى اين درياچه خبر مى دهد و مى گويد : يكى از مواردى كه در حاشيه درياچه اورميه در مورد آن بحث مى شود اثر 5 تا 6 درصدى سدهاى حوضه درياچه اورميه است.

 

معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا، اظهار مى دارد: براى اين كه ذهن ها متوجه مسائل اساسى ترى شود با هماهنگى صورت گرفته پيش بينى شد طرح هاى مطالعاتى در زمينه آب و سدسازى در حوضه درياچه متوقف شود.

 

اين مقام مسئول در وزارت نيرو، تاكيد مى كند: در اين مورد فعلا طرح هاى مطالعاتى در حوضه درياچه اورميه متوقف شده است كه البته اين توقف مربوط به طرح هاى در دست ساخت نمى شود.

 

وى اظهار نظر قابل تاملى نيز مى كند: ما معتقد نيستيم كه سد سازى در حوضه درياچه اورميه توانسته باشد اثر زيادى روى وقوع خشكى در اين درياچه گذاشته باشد چرا كه 70 درصد تاثيرات خشكسالى مربوط به خشكسالى است و حدود 23 درصد هم مربوط به برداشت آب از منابع زيرزمينى كه بايد در اين زمينه ها اقدامات موثرى صورت گيرد.

 

وى تصريح مى كند: هم اكنون برخى طرح هاى مطالعاتى ديگر نيز براى خروج درياچه اورميه از بحران پيش بينى شده است كه مى توان به بررسى امكان انتقال آب از ساير حوضه ها به درياچه اورميه اشاره كرد.

 

به گفته “عطارزاده” علاوه بر موارد ياد شده چندين طرح مطالعاتى ديگر نيز در حال انجام است كه در صورت دست يابى به نتايج قابل اجرا اعلام مى شود.

 

پيش تر “مجيد نامجو” وزير نيرو گفته بود كه كارگروهى در دولت براى پى گيرى و رفع مشكل درياچه اورميه تشكيل شده و در اين زمينه ها اقداماتى در دست انجام است.

 

كدام هماهنگي؟ كدام همكاري؟

آن جا كه مسئولان از همدلى و هماهنگى بين دستگاه ها گفتند خواستم اين جملات را به خاطر داشته باشيد تا با يك فعال محيط زيست كه در بيشتر جلسات به عنوان صاحب نظر حضور دارد و در جريان ريز مسائل است در اين مورد به گفت وگو بنشينم.

 

ابتدا اين اظهار نظر معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا در مورد تاثير 5 تا 6 درصدى سدها بر خشك شدن درياچه اورميه را با وى در ميان مى گذارم. “محمد درويش” كارشناس ارشد موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع كشور در اين باره مى گويد: همين كه مسئولان وزارت نيرو طرح هاى تحقيقاتى خود را متوقف كرده اند به اين معنى است كه سهم سدها و سدسازى در خشك شدن درياچه اورميه بسيار بيش از اين هاست.

 

وى اضافه مى كند: در حالى كه مسئولان آذربايجان غربى در سال 1387 اعلام كردند كه كل حجم آب پشت سدهاى اين حوضه 650 ميليون متر مكعب است در منابع علمى و حتى سايت خود وزارت نيرو اين رقم 3 ميليارد مترمكعب ذكر شده است. تازه اين آمار 3 سال پيش مى باشد كه از آن زمان تا كنون چند سد ديگر نيز اضافه شده است.

 

وى ادامه مى دهد: دليل ديگرى كه به نظر من اين آمار و ارقام بى اعتبار است آن كه طى اين مدت حتى آمارهايى كه وزير نيرو و معاونانش اعلام مى كنند تناقض و تفاوت دارد. طبق اعلام آن ها سهم خشكسالى از 95 تا 65 درصد است كه اين اختلاف نظر 30 درصدى خيلى جاى تامل دارد. جالب آن كه مسئولان دستگاه هاى ذيربط ديگر از جمله محيط زيست و جهاد كشاورزى نيز هر كدام آمارهاى خود را ارائه مى دهند و طبيعى است كه اين آمار به گونه اى است كه توپ از ميدان آن ها بيرون انداخته شود و در اين پاس كارى ها درياچه در حال نابودى است.

 

و آن قضيه جلسه مشترك و تفاهم و حق آبه هر استان چه؟ “محمد درويش” در اين باره نيز مى گويد: در سال 1387 يك قطعنامه كارى براى نجات درياچه اورميه به امضا رسيد بين استانداران استان هاى هم جوار وتاثير گذار و وزير و مسئولان وزارت نيرو و ديگر مسئولان مربوطه مبنى بر اين كه حق آبه درياچه اورميه به طور دقيق مشخص و سهم هر يك از استان ها در تامين اين حق آبه تعيين شود.

 

وى اضافه مى كند: كارشناسان خبره داخلى و خارجى پس از تحقيقات خوبى سهم هر استان را به اين شرح اعلام كردند. كل حق آبه اين درياچه 1/3 ميليارد متر مكعب تعيين شد كه از اين ميزان آذربايجان غربى بايد 8/1 ميليارد متر مكعب آذربايجان شرقى 300 ميليون متر مكعب و كردستان 900 ميليون متر مكعب را تامين كنند. اما چه شد؟

 

“درويش” خود به اين سئوال پاسخ مى دهد: در طول اين 3 سال استانداران اين 3 استان به اعتراض برخاستند و هر يك با عنوان كردن اين كه سهم آن ها زياد و غير كارشناسى است از هر گونه اقدامى در اين مورد طفره رفتند و وزير نيرو و مسئولان ارشد دولتى هم در قبال اين نافرمانى و كارشكنى هيچ واكنشى نشان ندادند.

 

از وى مى پرسم اكنون اوضاع در چه حال است؟”درويش” مى گويد: پايدارى اكولوژيكى شمال غرب و حتى كل كشور در حال از بين رفتن است. بزرگ ترين رخداد بيابان زايى جهان در قرن بيست و يكم در شمال غرب ايران رقم مى خورد و آقايان به جاى منافع ملى به دنبال منافع بخشى هستند. طى 10 سال گذشته 400 هزار هكتار بيابان و شوره زار در اين منطقه توليد شده و مسئولان هنوز به جاى مديريت صحيح تنها چشم اميد به آسمان دوخته اند.

 

وى يادآورى مى كند كه در قرن بيستم يك چنين بيابان زايى در صحراى آفريقا روى داد كه فجايع بزرگى در پى داشت از جمله قحطى و مهاجرت عظيم مردم.

 

از وى مى پرسم راهكار كوتاه مدت و بلند مدت جلوگيرى از اين فاجعه چيست؟ مى گويد: تنها راه نجات درياچه اورميه عمل به نتايج تحقيقات كارگروه سال 1387 است و هر يك از استان ها بايد سهم خود را تامين كنند و اين كار با توجه به حجم عظيم آب پشت سدها( كه مسئولان سعى در مخفى كردن آن داشتند ولى كارشناسان به خوبى متوجه آن شدند) شدنى است اگر منافع ملى را بر منافع بخشى ارجح بدانيم.

 

وقتى از كنار كوير نمك به جاى مانده از درياچه اورميه مى گذرم از دور نماى ميان گذر درياچه خودنمايى مى كند. اى كاش مسئولان به جاى هزينه كردى اين چنينى براى احداث چنين ميان گذرى چند وقتى دندان روى جگر مى گذاشتند و اكنون به جاى پل از وسط اين درياچه يك جاده مى كشيدند. اگر هم كه به گفته آن نماينده اردبيل به جاى درياچه جنگل كارى شود كه چه شود. يك جاده زيبا از ميان جنگل!

 

چكيده گزارش

وضعيت درياچه اورميه در حالى بحرانى تر مى شود كه در مورد ابعاد اين بحران زيست محيطى توسط نخبگان و دانشگاهيان هشدارهاى زيادى داده شده است ولى باوجود همه اين تاكيدات و نگرانى ها بسيارى از سازمان هايى كه مسئوليت رسيدگى به وضعيت اين درياچه را دارند دچار روزمرگى شده اند و با تشكيل جلسات و همايش هاى بى نتيجه وقت را هدر مى دهند. مرداد ماه گذشته طرح 2 فوريتى انتقال آب به درياچه اورميه براى محافظت از آن بالاخره پس از هفته‌ها انتظار در دستور كار جلسه علني‌ مجلس قرار گرفت اما نمايندگان به 2 فوريت اين طرح راى ندادند. ظاهرا نگاه مخالفان يك نگاه ملى نيست. آن ها كاملا منطقه اى به اين فاجعه نگاه مى كنند و معتقدند در شهرها و استان هاى آن ها هم مشكلات زيادى وجود دارد و اين هم يكى مثل آن ها. به هرحال آن چه مسلم است اين كه بزرگ ترين رخداد بيابان زايى جهان در قرن بيست و يكم در شمال غرب ايران در حال رقم خوردن است.

 

منبع: صداي مردم

 

یارپاق لار :

<


Powerd By : ARZUBLOG.COM Theme Designer : Blogskin.ir